audio processor

De LM 44 behoort tot de Lake LM series. Hij heeft 4 ingangen en 4 uitgangen. Er is ook nog een LM 26 met, jawel, 2 ingangen en 6 uitgangen. De reeks is fonkelnieuw (werd voorgesteld op de PLASA 2011). Eenvoudig samengevat is de LM 44 een soort digitale matrix-mixer waarmee je de signalen van elke input naar bepaalde outputs kan zenden, en waarmee je uiteraard tal van bewerkingen op die signalen kan uitvoeren. Die bewerkingen worden, hoe kan het ook anders tegenwoordig, in het digitale domein uitgevoerd door DSPs (digitale signaal processoren) die hiervoor een uitgekiende sofware hebben meegekregen. Je kan er dus inderdaad een stereo actief tweeweg filter van maken, waarbij het signaal binnenkomt op twee inputs, en waarbij de vier outputs de versterkers voor respectievelijk twee baskasten en twee topkasten aansturen. Maar je zou ook op de twee overblijvende inputs een tweede mengtafel kunnen aansluiten (bijvoorbeeld de dj-mixer voor na het optreden van de band). Naast de filtermogelijkheden, bevat de LM 44, zoals het een gezonde processor anno vandaag past, uiteraard ook tal van andere mogelijkheden om het signaal te bewerken. Zo zou je het toestel evenzeer kunnen inzetten als een compleet equalizersysteem voor de FOH of de monitoren, met als geruststellend toemaatje dat er ook prima limiters in zitten om te beletten dat de aangesloten versterkers overstuurd zouden geraken. Dankzij de aanwezigheid van een legertje digitale inputs en outputs, kan de LM 44 ook dienst doen om digitale signalen tussen de FOH en het podium uit te wisselen.

Bij het uitpakken maak je kennis met een zeer degelijk en stevig gebouwd toestel in 19 formaat (1U), en dat boezemt meteen vertrouwen in. Links op de frontplaat zit een aan/uit-schakelaar, en in het midden valt onmiddellijk een rechthoekig display op, waarrond links en rechts een negental toetsen opgesteld staan. Dan volgt een eindeloze draaiknop (rotary encoder) en de rechterkant van het frontje wordt gedomineerd door 8 signaalmeterstrips, met daaronder telkens een mute drukknopje. Alle knopjes zijn vlot bedienbaar (niet al te klein) en voelen degelijk aan. Drie van de negen toetsen naast het display hebben een vaste functie (menu en exit, en een toets om te kiezen wat de meters aangeven). De functie van de 6 andere toetsen hangt af van de instellingen en de menus. Dat betekent dat de gebruiker toch een beetje zal moeten studeren om 100% vertrouwd te geraken met het toestel, maar dat is nu eenmaal inherent aan de keuze om een groot aantal mogelijkheden in de processor te voorzien. Overigens voegt Lake een prima bruikbare quick-start handleiding bij. In de doos vind ik verder ook een cd met de verdere documentatie en software. Achteraan vinden we 4 analoge gebalanceerde ingangen en 4 dito uitgangen, allen op degelijke XLR chassis van Neutrik (Swiss made, made in Sweden, het gaat goed samen). Alle analoge inputs en outputs zijn voorzien van het Lake Iso Float circuit, dat met high speed transformatoren en optokoppelaars zorgt voor een galvanische scheiding tussen de LM 44 en de buitenwereld. Op die manier is niet enkel de elektrische veiligheid vergroot, maar ook aardlusproblemen zullen raar of zelden roet in het eten komen gooien (je kan overigens via de software de grounding nog configureren). De LM 44 heeft ook inputs en outputs volgens het AES/EBU formaat, dus telkens per stereopaartje geordend. 4 inputparen en 4 outputparen zijn er voorzien. Deze aansluitingen zouden, volgens de norm, allemaal op een XLR-connector moeten aanwezig zijn, maar daarvoor is op een 1U toestel natuurlijk onvoldoende plaats aanwezig. Daarom koos Lake voor een beproefde oplossing: een 25 pin sub-D connector, waarbij dan een break in/out kabeltje meegeleverd wordt (25 pin sub-D naar de verschillende XLR male/female pluggen). Een prima oplossing! Onmiddellijk naast de sub-D connector vinden we twee netwerkaansluitingen, waarin een (eveneens bijgeleverde) CAT5 kabel past. Ook hier weer geen gepruts met goedkope aansluitingen, maar degelijk Neutrik chassis. De eerste van deze beide connectoren is gemarkeerd als primaire netwerkaansluiting. Hiermee kan het toestel geïntegreerd worden in een Ethernet netwerk, waarin ook nog andere processoren aanwezig kunnen zijn, en uiteraard ook de pc of laptop met de Lake Controller software. Zo kan je van op afstand elke functie van elke processor controleren en monitoren. Interessant is ook dat deze netwerkaansluiting tevens het zogenaamde Dante protocol ondersteunt, waarmee je meerkanaals digitale audio over een Ethernetconnectie kan sturen. De tweede netwerkaansluiting is de secundaire aansluiting, waarmee je andere toestellen in een daisy-chain structuur kan verbinden. Allemaal heel mooi, en veelbelovend dus. Tot slot, helemaal rechts, naast de netaansluiting, bevindt zich nog een 9 pin sub-D connector, waarmee je de LM kan integreren in een systeem dat op een voorgeprogrammeerde manier moet reageren op meldingen van bijvoorbeeld brandmelders of alarmsystemen. Misschien nog 1 leuk detail? Het logo van Lake licht prachtig blauw-wit op wanneer het toestel wordt ingeschakeld. Niet enkel in de kerstperiode een eyecatcher, zoiets staat gewoon altijd cool!

De LM 44 of LM26 processoren zijn bedoeld voor universeel gebruik. D.w.z.: ze zijn niet specifiek voor bepaalde luidspreker/versterkersystemen ontworpen, maar je kan voor elke denkbare combinatie en configuratie van amps en speakers een gepaste instelling tevoorschijn toveren. Dat toveren moet je natuurlijk wel leren. Het is dus niet zo eenvoudig als een plug and play systeem, waarbij je hooguit uit enkele mogelijkheden (meestal van het merk zelf dan) jouw setje speakers moet selecteren om alle gepaste instellingen meteen te activeren. Je kan aardig gaan experimenteren, en vooral ook luisteren, naar de invloed van de verschillende instellingen op de klank. Dat heb ik dan ook gedaan: een paar lineaire versterkers (zonder eigen processing) eraan, een basje en een topje, en uitproberen maar! Er bevindt zich op de meegeleverde cd wel een library met de instellingen voor een flink aantal reeksen van grote luidsprekerfabrikanten, maar uiteraard zijn er nog heel wat meer interessante luidsprekers op de markt waar deze processor een ideale partner voor kan zijn, en dan moeten we zelf instellingen uitdokteren. Wat zit er allemaal in onze toverdoos? Wel, heel veel! Je kan de versterkingen instellen (gain), vertragingen (om looptijdsverschillen te compenseren b.v.), crossover frequenties, crossover types, de orde van die filters (en dus de steilheid van de filtercurves), uitgebreide equalizers, en ten slotte ook nog limiters. Dankzij de gereputeerde Lake processing algoritmes zijn de filters en de equalizers van een wel heel hoge kwaliteit. Je hebt voor de filtering een ruime keuze: de klassieke Butterworth filters, Linkwitz-Riley of Bessel curven? Het kan allemaal. En wel tot en met de vierde orde (48 dB/octaaf hellingen). Maar het interessantste is toch wel, dat ook de algoritmes voorzien zijn voor echte lineaire fase crossovers. Dat zijn dus de zgn. FIR (Finite Impuls Response) filters (in het Nederlands ook wel eens niet-recursieve filters genoemd). Al veel over gehoord, maar het blijft pure wiskunde en je begrijpt het voordeel nog altijd niet? Ik doe een poging om het eenvoudig voor te stellen. Om met een DSP chip een digitaal filter te kunnen maken, moet die DSP een algoritme uitvoeren, een berekening zeg maar. Die berekening maakt gebruik van de samples (de digitale woorden) van het signaal. Een normaal filter volgens Butterworth, Bessel, Linkwitz-Riley gebruikt daarbij samples van het binnenkomende signaal en samples die net tevoren door het algoritme berekend werden. Wat veel mensen niet weten, is dat bij de conventionele filtercurves ook altijd een fasezwaai hoort in het crossovergebied. Die fasezwaai bedraagt 90° per orde (dus bijvoorbeeld 180° voor een tweede orde filter). Mensen kijken zich dikwijls de ogen uit op de amplitudecurve van zo een filter, maar ze vergeten de fasecurve. Een FIR filter werkt enkel met binnenkomende signaalwoorden, en is daarom niet-recursief. Zon filters laten een veel steilere karakteristiek toe, zonder dat hierbij de fase ook een grotere zwaai gaat nemen in het crossovergebied, waardoor het beruchte overlappingsgebied tussen verschillende luidsprekerkasten drastisch verkleind wordt. Daardoor profiteer je van een veel gelijkmatigere spreiding voor alle frequenties in de ruimte, omdat de off-axis kleuring van de gehele luidsprekerstack veel kleiner wordt. We praten dus duidelijk over erg verfijnde filtering, ideaal voor luidsprekersystemen uit de hoogste klasse. Voor de equalizing heeft Lake reeds eerder dingen gelanceerd die baanbrekend waren. Lake noemt het een Mesa EQ, die steunt op hun Raised Cosine Equalisation algoritme. Zij kunnen hiermee hun filters links en rechts van de centerfrequentie ongelijk instellen, waardoor een asymmetrische karakteristiek ontstaat. Hiermee claimt Lake de equalizers optimaal te kunnen aanpassen aan luidsprekers. De LM laat ook toe om eenvoudig en snel laag/hoog shelving filters in te stellen: de gebruikelijke laag-op en hoog-op correcties dus.

Het is een dooddoener van formaat: de bewering klank is het belangrijkste. Uiteraard klopt dat, maar in dit geval is de processor natuurlijk wel bedoeld om je speakerset zo optimaal mogelijk te doen klinken, en dan hangt de klank uiteraard in eerste instantie ook erg nauw samen met wélke kasten je gebruikt. En bovendien: de instelmogelijkheden zijn zo veelvuldig, dat je ook niet meteen een oordeel kan vellen over wanneer het nu juist nog een tikkeltje beter klinkt of niet. Het gemakkelijkste zou natuurlijk zijn om de Lake uit te proberen met een quasi kant en klaar setje uit de library, maar dat had ik niet Laten we dus stellen dat het toestel op zichzelf geen ongewenste bijgeluiden produceert in je keten, en dat je het effect van veranderingen aan wat je instelt ook duidelijk hoort, in de lijn van wat je ervan had verwacht. De meegeleverde software laat zich makkelijk op de laptop installeren, maar dan is het natuurlijk even zoeken (en de handleiding erbij halen) om een en ander te gaan ontdekken. In principe kan je natuurlijk van op het frontpaneel van het toestel zelf werken, maar ik vond het display op het toestel toch niet zo handig. De lettertjes zijn duidelijk, maar wel heel erg klein. Te klein eigenlijk. Uiteraard is dat relatief: zo een processor ga je normalerwijze ook niet om de haverklap anders instellen eens je je speakerset een optimale performance aangesmeerd hebt. Het werkt hoe dan ook toch wel handiger via de laptop, omdat de software een duidelijkere kijk geeft op wat je in feite aan het doen bent. De equalizer en de filterwerking bijvoorbeeld, werken redelijk intuïtief, met duidelijke grote beelden op je scherm, zodat je moeiteloos je beoogde instellingen kan maken. Voor een aantal dingen moet je soms wel wat zoeken als je (koppig als ik ben) niet eerst de betreffende passage in de handleiding raadpleegt. Lake is niet de enige die zoiets aanbiedt, maar het werkt natuurlijk wel comfortabel als je verschillende processors moet instellen en je kan dat via een netwerkje vanaf je laptop doen. Dit concept illustreert meteen in welke natuurlijke biotoop dit toestel in feite optimaal thuishoort: grotere (complexe) set ups, bestaande uit FOH systemen, fills, underbalcon fills, enz. Voor de eenvoudige bas/top stereo combinatie is deze Lake weliswaar leuk speelgoed, maar de mogelijkheden overtreffen sterk de behoeften van zo een kleinschalige toepassing.

Het mag duidelijk wezen: een Lake processor is geen weggevertje. De adviesprijs van 4592 euro (btw inbegrepen) zal voor de eenvoudige geluidsboer een torenhoog bedrag lijken, waarvoor hij wellicht zelfs liever een gans stapeltje speakerkasten koopt i.p.v. een onopvallend 1U 19 bakje. Maar wie investeert in meer complexe geluidssystemen, haalt uit die dure kasten uiteraard alleen maar een subliem resultaat indien er gebruik gemaakt wordt van een krachtige audioprocessing. Lake brengt absolute topkwaliteit samen met een echte road ready robuustheid, en dat in een prachtig Zweeds design. In dat opzicht is de gevraagde prijs meer dan gerechtvaardigd. Een nadeel dat ik persoonlijk een beetje storend vond, is de uiterst kleine tekstweergave op het display. Maar ach, zij die genoeg geld hebben om dit knappe toestel aan te schaffen, zal een goedkoop brilletje vast niet de grootste uitgave zijn lake.labgruppen.com