gepubliceerd in
JB SYSTEMS Scanmaster & Spotknight
DJ Gear & VJ 31-01-2008
Onder de noemer DJ Gear kunnen we, naast het geluid, ook nog licht rekenen. Wie mobiel werkt wordt hier vaker mee geconfronteerd dan de club dj. Speciaal voor deze mensen, en wie hierover meer wil weten, gaan we ook af en toe over verlichting spreken. Het toestel dat we nu "in de spots plaatsen" is een dmx (licht)sturing. Omdat niet iedereen evenveel ervaring heft met dergelijke toestellen, zullen we stap voor stap en toestel na toestel onze kennis vergroten om uiteindelijk ook tot een volwaardige test van vergelijkbare producten te komen.Voor wie dit nog een onontgonnen terrein is, zal ik eerst een aantal zaken heel eenvoudig uitleggen. We moeten ten slotte ergens beginnen.
Wat is een dmx sturing:
Een dmx sturing stuurt volgens een bepaald protocol elektronische bevelen naar toestellen die vervolgens een specifieke functie gaan verrichten. Het doel is niet om één toestel te bedienen (hoewel dat best mogelijk is) maar de werking van een hele reeks toestellen met één sturing te controleren. Al deze toestellen zijn met elkaar verbonden door middel van een dmx kabel. Dit gebeurt over het algemeen over xlr aansluitingen met 3 of 5 pinnen. De kabel kan een microfoonkabel zijn maar is best een speciale "DMX kabel" die aan bepaalde electrische specificaties voldoet.
Een dmx gestuurd toestel heeft 3 aansluitingen. Eén om stroom van het lichtnet te ontvangen en 2 andere om eerst dmx signalen te ontvangen en ze vervolgens ook door te sturen.
Een zeer eenvoudige functie is bijvoorbeeld een lamp aanzetten in een lichteffect. Belangrijk is dat de sturing moet weten aan welk toestel hij welk commando moet geven. Om die reden krijgt elk toestel een aantal adressen (Pascal: gelieve hier het word (kanalen) te verwijderen) toegewezen. Het aantal adressen dat elk toestel krijgt toegewezen komt uiteraard overeen met het aantal verschillende functies dat het kan uitvoeren.
Een voorbeeld met een scanner: kanaal 1 voor de sluiter, kanaal 2 voor gobokeuze, kanaal3 voor kleurkeuze, kanaal 4 voor beweging pan, kanaal 5 voor beweging tilt, kanaal 5, kanaal 6 voor het aan/uitschakelen van de lamp.. De volgorde die ik hier aanhoud is niet van belang. Je kunt nu je toestel gaan toewijzen vanaf een bepaald adres. Bij het cijfer van dat gekozen adres tel je nu het aantal kanalen bij dat je toestel gebruikt. Wanneer een eerste scanner 6 kanalen gebruikt, krijgt het 1 als begin en 6 als laatste kanaal. De volgende scanner wordt dan toegewezen naar kanaal 7. Heeft ook deze 6 sturingsfuncties, dan zal het laatste kanaal van de tweede scanner dus kanaal 12 worden. Enzovoort.
Op je sturing kun je signalen sturen naar deze 12 verschillende kanalen. Benoem je 2 toestellen met de zelfde cijfers dan zullen ze samen dezelfde opdrachten uitvoeren.
De SM 1612 beschikt over 192 dmx kanalen. Dat wil dus zeggen dat je met deze sturing bv. 12 lichteffecten kunt bedienen, die elk 16 kanalen nodig hebben. Dit kan echter even goed betekenen dat je 4 keer zoveel toestellen kunt sturen die (gemiddeld) slechts 4 kanalen opeisen.
Er 30 banken, elk van 8 programmeerbare scenes, wat het totaal aantal scenes dus op 240 brengt. Maar laten we misschien eerst wat termen verklaren.
SCENE. Een scène (misschien had je het al geraden) is een set van verschillende faderstanden, die elk op één gegeven moment een welbepaalde toestand weergeven. Een voorbeeld. Je moet de schuifregelaars van de SM-1612 in een welbepaalde stand brengen om een toestel in de gewenste positie te zetten, de verlangde gobo toe te wijzen, en de juiste kleur te bepalen. De combinatie van al deze waarden noemen we een scene.
BANK. Op de SM-1612 staan er 8 scènetoetsen. Onder elke scènetoets kan één scène opgeslagen worden. Een bank is een virtuele "kamer", waarin je de stand van de acht scènetoetsen opslaat. In elke bank kun je dus een nieuwe reeds van 8 scènes opslaan. Ga je een nieuwe bank oproepen, dan lijkt het alsof je ineens acht nieuwe scenes aanspreekt. Om een totaal geheugen voor 240 scènes te verkrijgen moet je deze dus opslaan in 30 banken. 30 banken x 8 scènetoetsen = 240 scènes.
CHASE: De SM-1612 beschikt over 6 programmeerbare chases. Een chase is een opeenvolging van scènes. Deze opeenvolging van scènes kan in eender welke volgorde door de gebruiker geprogrammeerd worden. Een chase kan in dit geval maximum 240 scènes bevatten.
SPEED: de tijd tussen 2 opeenvolgende scènes in een chase (automatic mode)
FADE TIME: Dit is de tijd die een toestel (of toestellen) nodig heeft om van de ene positie naar een andere over te gaan.
PAN/TILT: PAN staat voor de horizontale beweging op de X-as. TILT staat voor de verticale beweging op de Y-as.
Configureerbare joystick voor een gemakkelijke controle van de kanalen die de X en Y assen van de scanspiegel aansturen. File dump mogelijkheid. (Hiermee kun je gegevens van één SM-1612 overdragen naar een andere SM-1612.) Automatische programmaweergave met regelbare snelheid en "fade time". Omkeerbare DMX kanaalwaarden die toelaten om toestellen in chase tegenovergesteld op mekaar te laten reageren. 8 kanaals of 16 kanaals werking. (In 16-kanaals mode zullen je faders eerst van 1 tot 8 en vervolgens van 9 tot 16 doortellen.) Nauwkeurige regeling van de joystick voor de pan en tilt bewegingen. Black out master toets, die dient om bij het indrukken alle licht in één keer uit te schakelen.
Ik kreeg bij de SM-1612 dmx sturing ook nog de nieuwe "SPOTKNIGHT" van JB Systems ter beschikking. Het gaat over een moving head lichteffect.
Waarom geen scanner maar een moving head zul je je afvragen. Een spiegeltje is toch makkelijker te sturen dan een lichtbron. Inderdaad, maar een scanner kan niet achter zich schijnen omdat hij behoorlijk in z'n bewegingen beperkt is. Verder zul je al snel de figuur van je gobo vervormen, door deze op een bewegende spiegel te schijnen. Bij een moving head behoudt je steeds een onvervormde figuur. Dit lijken mij zowat de voornaamste verschillen.
De natuurlijke habitat van dit toestel zijn de clubs en kleinere discotheken. De 5 dmx kanalen dienen om de pan, de tilt, de kleur de goboschijf en de shutter te bedienen. Pan is, zoals hierboven verklaard de links/rechtse beweging, tilt is de boven/onder beweging. Kleur is selectie van de kleur op een schijf die in het toestel zit. Gobo is een schijf waar figuren in zijn gemaakt. In sommige toestellen kunnen gobo's worden geplaatst die je als gebruiker zelf hebt laten fabriceren. Bijvoorbeeld met het logo van je club of mobiele installatie. Shutter is een afscherming in de optiek om de lichtbundel te onderbreken. Je kunt hiermee een black out maken maar je kan er eveneens de illusie van een strobo mee opwekken door dit onderdeel snel op en neer te laten bewegen.
Bij deze Spotknight kun je met de pan een beweging van 540° maken. Dit doe je op zijn snelst in 3 seconden. Tilt kun je dan weer 270° bewegen in ten minste 1,8 seconden. Hoe minder tijd een toestel nodig heeft voor een beweging, hoe beter de prestatie. Dat kunnen we alvast onthouden voor een volgende test.
Men maakt melding van een hoogwaardige optiek die de weergavekwaliteit van de gobo's ten goede komt. Een duidelijke tekening is beter dan een wazige, dat is evident. Verder is die optiek ook goed voor een betere lichtopbrengst.
De kleurenschijf bestaat uit 11 dichroïde kleuren + wit en regenboog effect. De goboschijf bezit 15 gobo's + 1. Die ene, de 16de dus, , is een open lichtbundel. Hier kun je eventueel een gepersonaliseerde gobo plaatsen.De shutter wordt voor de blackout en stroboscoop functie gebruikt.
Om niet van één sturing afhankelijk te zijn, kan je met dit toestel een reeks programma's activeren die door een ingebouwde programmatuur getriggerd worden. Het laat je toe om eerst een lichteffect te kopen en pas later de eigenlijke sturing. Hoewel je dan natuurlijk beperkt bent tot de aangeboden programma's. Maar je publiek weet dit uiteraard niet. Veel kans dat de leek niet eens beseft dat je hier eigenlijk zonder besturingsunit aan het werk bent…
Om toch niet helemaal afhankelijk te zijn van de voorgeprogrammeerde programma's en toch nog niet direct een DMX sturing te moeten aanschaffen, kun je de optionele CA6 controller kopen. Dit apparaatje laat je toe om enkel je Moving Head op eenvoudige wijze te bedienen.
De spotknightT beschikt ook nog over een digitaal display met talrijke opties.
De lamp, een ELC250 behoort tot het standaard toebehoren. De spotknight weegt 12 kg en de afmetingen zijn: 29 x 33 x 38cm (lengte x breedte x hoogte).
Wil je alles volledig kunnen programmeren dan kan je ook een Scanmaster SM1612 aanschaffen voor 191,-€. Een set bestaande uit 2 Spotknights en een SM1612 heb je al voor 1100,-€ … Waar zijn de tijden dat je miljoenen BEF moest neertellen voor deze effecten?... ←→
DMX STURING
Voor wie dit nog een onontgonnen terrein is, zal ik eerst een aantal zaken heel eenvoudig uitleggen. We moeten ten slotte ergens beginnen.Wat is een dmx sturing:
Een dmx sturing stuurt volgens een bepaald protocol elektronische bevelen naar toestellen die vervolgens een specifieke functie gaan verrichten. Het doel is niet om één toestel te bedienen (hoewel dat best mogelijk is) maar de werking van een hele reeks toestellen met één sturing te controleren. Al deze toestellen zijn met elkaar verbonden door middel van een dmx kabel. Dit gebeurt over het algemeen over xlr aansluitingen met 3 of 5 pinnen. De kabel kan een microfoonkabel zijn maar is best een speciale "DMX kabel" die aan bepaalde electrische specificaties voldoet.
HOE IS DIT ONTSTAAN
Vroeger waren lichteffecten allemaal op zichzelf werkende apparaten, die je vanuit je DJ of licht booth met een hele reeks schakelaars moest bedienen. Later kwam het "intelligent" licht. Dat zijn toestellen die bewegingen kunnen maken, kleuren wisselen en ook nog eens gobo's ("uitgesneden" figuren) veranderen. Eerst waren dit de scanners en later de moving heads. Het volledig omschrijven van al hun functies zou ons in dit stadium te ver leiden. Dit zal later wellicht nog wel aan de orde komen. Je kunt je nu wel voorstellen dat je, om dergelijke toestellen te bedienen, onmogelijk een serie van schakelaars in je DJ of LICHT booth kunt hebben, om nog maar te zwijgen over de bedrading die je dan zou moeten trekken. Ten slotte zou je dan voor elke uit te voeren functie een stroomkabel van het toestel naar de bedieningsruimte moeten trekken. Daarom bedacht men het dmx systeem. In de evolutie van schakelaar tot dmx hebben nog wel enkele andere oplossingen (heel even) "het licht gezien", maar het is niet relevant om ook deze te gaan bespreken.
Een dmx gestuurd toestel heeft 3 aansluitingen. Eén om stroom van het lichtnet te ontvangen en 2 andere om eerst dmx signalen te ontvangen en ze vervolgens ook door te sturen.
Een zeer eenvoudige functie is bijvoorbeeld een lamp aanzetten in een lichteffect. Belangrijk is dat de sturing moet weten aan welk toestel hij welk commando moet geven. Om die reden krijgt elk toestel een aantal adressen (Pascal: gelieve hier het word (kanalen) te verwijderen) toegewezen. Het aantal adressen dat elk toestel krijgt toegewezen komt uiteraard overeen met het aantal verschillende functies dat het kan uitvoeren.
Een voorbeeld met een scanner: kanaal 1 voor de sluiter, kanaal 2 voor gobokeuze, kanaal3 voor kleurkeuze, kanaal 4 voor beweging pan, kanaal 5 voor beweging tilt, kanaal 5, kanaal 6 voor het aan/uitschakelen van de lamp.. De volgorde die ik hier aanhoud is niet van belang. Je kunt nu je toestel gaan toewijzen vanaf een bepaald adres. Bij het cijfer van dat gekozen adres tel je nu het aantal kanalen bij dat je toestel gebruikt. Wanneer een eerste scanner 6 kanalen gebruikt, krijgt het 1 als begin en 6 als laatste kanaal. De volgende scanner wordt dan toegewezen naar kanaal 7. Heeft ook deze 6 sturingsfuncties, dan zal het laatste kanaal van de tweede scanner dus kanaal 12 worden. Enzovoort.
Op je sturing kun je signalen sturen naar deze 12 verschillende kanalen. Benoem je 2 toestellen met de zelfde cijfers dan zullen ze samen dezelfde opdrachten uitvoeren.
Naast scanners gebruikt men tegenwoordig dmx sturingen ook om rookmachines, stroboscopen, dimpacks, ja tot zelfs de verlichting van het toilet van de discotheek te sturen! Het belangrijkste is dat men met één toestel al deze zaken kan bedienen en dat de verbinding tussen alle toestellen gemaakt wordt door één kabel die werkt als een telefoonkabel. Elk toestel kan je dus zien als een telefoon met een eigen nummer en de sturing is de centrale die de verbinding maakt. Eenvoudiger kan ik het eigenlijk niet uitleggen. Maar bij een dmx-sturing, en dat is toch een typsiche eigenschap, is de schakelaar vervangen is door een schuifregelaar. Je kunt nu in plaats van een opdracht aan of uit te zetten, een hele waaier van 256 tussenstappen gaan uitvoeren. Bij een beweging houdt dat bv. in dat verschillende posities van je betreffende kanaalfader overeen komen met welbepaalde posities van de bewegingsmotor van je lichteffect. Je kunt dus met 2 schuifregelaars van een dmx sturing een effect als volgspot laten fungeren, vermits je zowel de pan (beweging van links naar rechts) als de tilt (beweging van onder naar boven) nauwkeurig kunt besturen. Als je toestel over stappenmotors beschikt kun je zelfs zeer nauwkeurig gaan richten. Tot zover het basisprincipe.
Om met twaalf vingers tegelijk twee scanners te bedienen is niet direct vanzelfsprekend, nietwaar. Op het eerste zicht wordt het er dus niet eenvoudiger op. Men heeft dit echter opgelost door sturingen te maken die je kunt programmeren. En hierin zullen verschillende toestellen nogal uiteen lopen. Laten we als voorbeeld de SM1612 van JB Systems nemen, die ik hier ter beschikking kreeg.
De SM 1612 beschikt over 192 dmx kanalen. Dat wil dus zeggen dat je met deze sturing bv. 12 lichteffecten kunt bedienen, die elk 16 kanalen nodig hebben. Dit kan echter even goed betekenen dat je 4 keer zoveel toestellen kunt sturen die (gemiddeld) slechts 4 kanalen opeisen.Er 30 banken, elk van 8 programmeerbare scenes, wat het totaal aantal scenes dus op 240 brengt. Maar laten we misschien eerst wat termen verklaren.
SCENE. Een scène (misschien had je het al geraden) is een set van verschillende faderstanden, die elk op één gegeven moment een welbepaalde toestand weergeven. Een voorbeeld. Je moet de schuifregelaars van de SM-1612 in een welbepaalde stand brengen om een toestel in de gewenste positie te zetten, de verlangde gobo toe te wijzen, en de juiste kleur te bepalen. De combinatie van al deze waarden noemen we een scene.
BANK. Op de SM-1612 staan er 8 scènetoetsen. Onder elke scènetoets kan één scène opgeslagen worden. Een bank is een virtuele "kamer", waarin je de stand van de acht scènetoetsen opslaat. In elke bank kun je dus een nieuwe reeds van 8 scènes opslaan. Ga je een nieuwe bank oproepen, dan lijkt het alsof je ineens acht nieuwe scenes aanspreekt. Om een totaal geheugen voor 240 scènes te verkrijgen moet je deze dus opslaan in 30 banken. 30 banken x 8 scènetoetsen = 240 scènes.
CHASE: De SM-1612 beschikt over 6 programmeerbare chases. Een chase is een opeenvolging van scènes. Deze opeenvolging van scènes kan in eender welke volgorde door de gebruiker geprogrammeerd worden. Een chase kan in dit geval maximum 240 scènes bevatten.
SPEED: de tijd tussen 2 opeenvolgende scènes in een chase (automatic mode)
FADE TIME: Dit is de tijd die een toestel (of toestellen) nodig heeft om van de ene positie naar een andere over te gaan.
PAN/TILT: PAN staat voor de horizontale beweging op de X-as. TILT staat voor de verticale beweging op de Y-as.
De SM-1612 is verder nog voorzien van de volgende features.
Configureerbare joystick voor een gemakkelijke controle van de kanalen die de X en Y assen van de scanspiegel aansturen. File dump mogelijkheid. (Hiermee kun je gegevens van één SM-1612 overdragen naar een andere SM-1612.) Automatische programmaweergave met regelbare snelheid en "fade time". Omkeerbare DMX kanaalwaarden die toelaten om toestellen in chase tegenovergesteld op mekaar te laten reageren. 8 kanaals of 16 kanaals werking. (In 16-kanaals mode zullen je faders eerst van 1 tot 8 en vervolgens van 9 tot 16 doortellen.) Nauwkeurige regeling van de joystick voor de pan en tilt bewegingen. Black out master toets, die dient om bij het indrukken alle licht in één keer uit te schakelen.
Je merkt het. Zo'n dmx-besturingstafel laat een wereld van mogelijkheden opengaan. Wie hier voor het eerst mee kennis maakt, zal wellicht behoorlijk de wenkbrauwen optrekken. Zonder twijfel kun je je, met wat fantasie, een virtueel onbegrensd aantal effecten inbeelden, die een wezenlijk deel van een performance kunnen uitmaken. In die mate zelfs dat je'r gerust een specialisatie van kunt maken.
DE SPOTKNIGHT
Ik kreeg bij de SM-1612 dmx sturing ook nog de nieuwe "SPOTKNIGHT" van JB Systems ter beschikking. Het gaat over een moving head lichteffect.Voor de mensen die niet weten wat een "moving head" is (letterlijk vertaald een bewegend hoofd): bekijk eerst eens de foto en bedenk dat de lichtbundel die deze projector produceert zowel van boven naar onder kan bewegen als van links naar rechts – in alle richtingen dus. Een scanner doet ongeveer hetzelfde met als verschil dat de vaste lichtbundel bundel op een spiegeltje wordt geprojecteerd, dat op zijn beurt van links naar rechts en van boven naar onder kan draaien. De scanner heeft een een vaste lichtbron en een bewegende Spiegel, terwijl bij de moving head de lichtbron zelf beweegt.
Waarom geen scanner maar een moving head zul je je afvragen. Een spiegeltje is toch makkelijker te sturen dan een lichtbron. Inderdaad, maar een scanner kan niet achter zich schijnen omdat hij behoorlijk in z'n bewegingen beperkt is. Verder zul je al snel de figuur van je gobo vervormen, door deze op een bewegende spiegel te schijnen. Bij een moving head behoudt je steeds een onvervormde figuur. Dit lijken mij zowat de voornaamste verschillen.
In de toekomst gaan we vast nog wel dieper in op de verschillende eigenschappen van deze toestellen. Maar laat ons nu even de mogelijkheden van deze Spotknight moving head bekijken.
De natuurlijke habitat van dit toestel zijn de clubs en kleinere discotheken. De 5 dmx kanalen dienen om de pan, de tilt, de kleur de goboschijf en de shutter te bedienen. Pan is, zoals hierboven verklaard de links/rechtse beweging, tilt is de boven/onder beweging. Kleur is selectie van de kleur op een schijf die in het toestel zit. Gobo is een schijf waar figuren in zijn gemaakt. In sommige toestellen kunnen gobo's worden geplaatst die je als gebruiker zelf hebt laten fabriceren. Bijvoorbeeld met het logo van je club of mobiele installatie. Shutter is een afscherming in de optiek om de lichtbundel te onderbreken. Je kunt hiermee een black out maken maar je kan er eveneens de illusie van een strobo mee opwekken door dit onderdeel snel op en neer te laten bewegen.
Bij deze Spotknight kun je met de pan een beweging van 540° maken. Dit doe je op zijn snelst in 3 seconden. Tilt kun je dan weer 270° bewegen in ten minste 1,8 seconden. Hoe minder tijd een toestel nodig heeft voor een beweging, hoe beter de prestatie. Dat kunnen we alvast onthouden voor een volgende test.
Men maakt melding van een hoogwaardige optiek die de weergavekwaliteit van de gobo's ten goede komt. Een duidelijke tekening is beter dan een wazige, dat is evident. Verder is die optiek ook goed voor een betere lichtopbrengst.
De kleurenschijf bestaat uit 11 dichroïde kleuren + wit en regenboog effect. De goboschijf bezit 15 gobo's + 1. Die ene, de 16de dus, , is een open lichtbundel. Hier kun je eventueel een gepersonaliseerde gobo plaatsen.De shutter wordt voor de blackout en stroboscoop functie gebruikt.
Om niet van één sturing afhankelijk te zijn, kan je met dit toestel een reeks programma's activeren die door een ingebouwde programmatuur getriggerd worden. Het laat je toe om eerst een lichteffect te kopen en pas later de eigenlijke sturing. Hoewel je dan natuurlijk beperkt bent tot de aangeboden programma's. Maar je publiek weet dit uiteraard niet. Veel kans dat de leek niet eens beseft dat je hier eigenlijk zonder besturingsunit aan het werk bent…
Om toch niet helemaal afhankelijk te zijn van de voorgeprogrammeerde programma's en toch nog niet direct een DMX sturing te moeten aanschaffen, kun je de optionele CA6 controller kopen. Dit apparaatje laat je toe om enkel je Moving Head op eenvoudige wijze te bedienen.
De spotknightT beschikt ook nog over een digitaal display met talrijke opties.
De lamp, een ELC250 behoort tot het standaard toebehoren. De spotknight weegt 12 kg en de afmetingen zijn: 29 x 33 x 38cm (lengte x breedte x hoogte).
BUDGET
Tegenwoordig moet je geen fortuinen meer uitgeven om een mooie lightshow te creëren. De Spotknight Moving Head kost slechts 519,-€ (incl. lamp) per stuk.
Wil je alles volledig kunnen programmeren dan kan je ook een Scanmaster SM1612 aanschaffen voor 191,-€. Een set bestaande uit 2 Spotknights en een SM1612 heb je al voor 1100,-€ … Waar zijn de tijden dat je miljoenen BEF moest neertellen voor deze effecten?...
BESLUIT
JB Systems brengt duidelijk meer dan klankmateriaal. Met de Scanmaster SM 1612 en de Spotknight brengen ze producten, die weliswaar niet tot de absolute top in hun genre behoren, maar toch heel wat creatieve mogelijkheden bieden. Belangrijker nog is dat ze hiermee zeer interessante licht-effecten bereikbaar maken voor het bescheidener budget. Bovendien mogen we, gezien de vermaarde service van het merk, met een gerust gemoed een aanschaf overwegen.
FOTOS
