VERTICAL ARRAY SYSTEMS

Concept
‘Vertical Array SystemS’ suggereert een meervoud, maar het betreft hier toch maar één systeem? Dit komt omdat het is opgebouwd rond de nieuwe TS400 topunit, een super compacte speaker met een ontwerp dat doet denken aan een klassieke spraakzuil. De TS400 bevat vier woofers van 6,5” die verspreid zitten (spaced) en intern apart gefilterd zijn. Het betreft een 2,5-weg systeem. Per componentengroep is een apart bandpasfilter werkzaam. De woofers werden fysiek in lijn boven elkaar geplaatst, waarbij de uiterste woofers helemaal aan de kant werden geplaatst en de overige twee woofers dicht bij elkaar spelen. Het middenpaar zit van de topspeaker gescheiden door een compressiedriver achter een 90° (H) x 40° (V) hoorn. Deze variant (met wat fantasie) van een D’Appolito configuratie zorgt voor een betere controle van het afstraalpatroon van de speaker en voor een zachte overgang tussen midden- en hoge frequenties. Hierbij wordt de tweeter tussen twee identieke woofers geplaatst om faseproblemen rond het kantelpunt te minimaliseren (komt vaker voor in de hifi wereld). Het komt er eigenlijk op neer dat we graag een speaker hebben die enerzijds over een goede draagkracht beschikt en anderzijds de overvloed aan reflecties op plafond en grond zo goed mogelijk weet te beperken. Het is precies die (verticale) controle die maakt dat een speaker een goede verstaanbaarheid uitstuwt en geschikt is om ook in akoestisch zeer moeilijke omgevingen een degelijk klankbeeld neer te zetten. Terwijl we natuurlijk graag een mooie horizontale openingshoek hebben, om een ‘breed publiek’ te dekken. Het is dus van zeer groot belang om de bundel (afstraling) zo goed mogelijk te kunnen controleren en uitrichten. Dit wordt ‘beamstearing’ genoemd. Simpel gezegd, zorgt de opbouw/configuratie van de TS400 dus voor een zeer goede controle van de bundel. We kunnen de bundel niet digitaal sturen via de computer, maar Dynacord verkoopt als accessoire wel een prachtig stuk waarmee je de topkast van 0° tot 10° traploos kan laten kantelen. Ik moet zeggen dat het een vrij prijzig onderdeeltje is, maar het voordeel ervan is zo groot dat je er absoluut moet in investeren. Ons testsysteem kwam met twee bijpassende wind-up tussenpaaltjes en twee van die kantelstukken. Je ‘steekt’ je topkast eenvoudigweg hoog boven de koppen uit, tot zelfs op een hoogte waar normaal gezien gevlogen topkasten zouden hangen. Ook kan je de kanteling precies instellen zodat het gewenste gebied wordt bespeeld. Dat betekent een goede controle over de afstraling én een goede draagkracht vanwege het line array effect (of zeg maar spreekzuileffect, vooraleer mensen weer gaan roepen dat dit niets met een line array te maken heeft…). Een knappe kast!

Laten we even terugkomen op dat meervoud: “systemS”. Een systeem bestaat telkens uit de combinatie van de TS400 (er is geen andere variant/topkast) met een subwoofer uit de PSD/PSE serie. PSD is een actieve subwoofer die eigenlijk als ‘hart’ van de set kan worden gezien. Hij is beschikbaar met 18” (PSD218) en met 15” (PSD215) woofer. Het gaat hier om nieuwe, hoogwaardige high-power subwoofers uit de DVX serie van Electro-Voice. Niet van de minste dus! De PSD subs bevatten ook telkens alle versterkerkanalen om nog een extra passieve sub aan te sturen, zoals bijvoorbeeld een PSE die ook in 18” (PSE218) en 15” (PSE215) uitvoering beschikbaar is. Ook kan je er de TS400 of om het even welke andere topkast mee voeden. De ingebouwde processor maakt het mogelijk om met één druk op de knop de door Dynacord samengestelde instellingen voor de TS400 op te roepen. Uiteraard werden er ook presets voorzien voor andere Dynacord speakers en voor enkele standaard configuraties. Omdat er tal van mogelijkheden zijn om de TS400 te combineren met de verschillende subs, mogen we dus gerust spreken over ‘Vertical Array SystemS’. Voor alle duidelijkheid wil ik toch nog even vermelden dat ik voor de test beschik over zowel de actieve als de passieve subs, zowel in 15” als in 18” uitvoering, met van ieder model twee stuks. Verder uiteraard twee topkabinetten, twee wind-up tussenpalen en de twee fantastische ‘schuinstellers’. Ik mag dus zelf ook naar believen combineren en proberen. Geweldig!

Afwerking, aansluitingen en bediening
Als Dynacord kenner voel ik me meteen thuis wanneer ik de subs hanteer. Op vlak van looks en afwerking passen ze helemaal bij de huidige lijnen powermixers en mengtafels. De kasten ogen niet alleen sterk en degelijk, ze zijn het ook! Nagenoeg perfect afgewerkt, “made in Germany”. De handvaten aan beide zijden ogen wat plastiekerig, maar later zal blijken dat dit geen enkele invloed heeft op de stevigheid. Het zijn van die vierkante uitsparingen (zo noem ik ze toch). Je kan de kasten dus langs alle kanten even makkelijk hanteren. Vier wielen op de rug, stevige pootjes, K&M schroefadapter voor de tussenpaaltjes… Professioneel en degelijk, zoals het hoort. Het valt me wel op dat de grilles van de passieve subs erg ‘slap’ overkomen, terwijl die van de nochtans identieke actieve exemplaren veel steviger zijn. Dit laat zich niet merken aan de klank, er treden geen vervelende resonanties op. En de TS400? Dat is een buitenbeentje! Een mooie aluminium kast met enkel aan de achterzijde een groot, solide en handig handvat. De zijkanten zijn daardoor mooi ‘clean’. Het uiterst slanke design maakt dat de kasten in praktisch iedere omgeving kunnen integreren. Knap! Ik durf dit gerust een ‘sexy kast’ te noemen. We zullen ons eens over de aansluitingen buigen. Op de topkasten en de passieve subs vinden we telkens twee speakons terug. De aansluitmogelijkheden op de actieve sub zijn echter wel erg interessant. Je kan je signaal aanbieden via XLR of jack en je kan het doorlussen via XLR. Bijzonder nuttig is ook de DSP out (XLR) waarmee je het gefilterde signaal bijvoorbeeld naar een actieve topkast kan doorgeven. Zoals reeds aangehaald kan je via de ingebouwde DSP verschillende presets selecteren. In ons geval klikken we gewoon de preset ‘TS400-Europe’ aan en wordt het gefilterde signaal via de ‘top speaker output’ van de versterkermodule naar de (passieve) TS400 gestuurd. Maar je kan ook presets selecteren voor enkele standaardconfiguraties, die dus niet merkgebonden zijn. Omdat de kwaliteit van de ingebouwde DSP zeker niet moet onderdoen voor die van een extern toestel, is het alleszins leuk dat we zowel passieve topkasten (via de ingebouwde versterker) als actieve kasten kunnen aansturen. Het werkt niet alleen makkelijk, maar het spaart ook heel wat opbouwtijd. Verder kunnen we ook nog een externe subwoofer aansturen via de ingebouwde versterker. Hiervoor is nog een ‘external sub output’ (speakon) beschikbaar. Het gebruiksgemak van de set is fenomenaal. Het is één van de weinige systemen die je alleen kan hanteren, maar waarmee je toch al een behoorlijke ruimte kan bespelen. De (voor mij!) meest aantrekkelijke opstelling, was de meest ruime. Aan iedere kant een actieve 18”, daarop een passieve 18”, de tussenpaal met de ‘schuinsteller’ en dan de TS400, die we op die manier tot op een perfecte hoogte kunnen draaien. Kies je voor een enkele 18” sub of werk je liever met de 15”-ers, dan is alles op een goede werkhoogte uitvoerbaar. Daarna is het slechts een kwestie van enkele connecties te maken. Signaal in de sub, externe sub doorlussen, topkast aan de sub, Volex netsnoer in de sub, schakelaar aan (geen ‘ploppen’ bij aan- en uitschakelen trouwens…) en je systeem is reeds speelklaar. Datzelfde ‘easy going’ karakter vinden we terug in de bediening. Hoewel deze actieve subs eigenlijk enorm veel mogelijkheden hebben, blijft alles toch overzichtelijk. Een duidelijk display, vier knoppen en een draai/klik regelaar zorgen daarvoor. Op het display wordt alle nodige info getoond. Niet te veel, niet te weinig. We zien op het standaardscherm de geselecteerde preset stand en de uitsturing. Daarnaast wordt ook het sublevel apart weergegeven. Het niveau van de sub kunnen we vanuit het startscherm meteen met de draairegelaar verzwakken en versterken. Onderaan op het display verschijnen de functies van de vier drukknoppen. We kunnen op eenvoudige wijze een menu doorlopen, wat ons een snel beeld geeft van de instelmogelijkheden. Erg interessant is de delayfunctie, waarbij we de gewenste delay kunnen ingeven in seconden, maar ook in meters. Dat kan zowel voor het totale systeem, als voor de sub apart. Verder kan de fase worden omgedraaid en zit er zelfs een generator ingebouwd waarmee we een signaal kunnen uitsturen. Daar hebben we de keuze tussen een pulse, pink noise en verschillende vaste frequenties. Ik ben onder de indruk! Verder kunnen we natuurlijk de verschillende levels nog aanpassen en is er ook een uitgebreide EQ beschikbaar. De DSP out laat zich trouwens ook nog eens instellen op al die verschillende factoren. En zoals we dat van Dynacord gewend zijn, zit het systeem boordevol degelijke beveiliging en limiting. Foolproof is een understatement… Kort samengevat: het systeem straalt niet alleen veel vertrouwen uit, maar ook professionaliteit, functionaliteit, gebruiksgemak en innovatie...

Doelgroep/toepassing
Dynacord kwalificeert het Vertical Array systeem onder ‘concert sound’. Daar kan ik natuurlijk weinig aan toevoegen. Het is een perfect FOH systeem. Onder meer vanwege de uitstekende akoestische eigenschappen is het één van die systemen waarvan het algemene bereik wel eens onderschat zou kunnen worden. Als je de topkasten ziet, zou je misschien niet verwachten dat je er behoorlijk uit de kluiten gewassen ruimtes mee aankan. De verschillende combinatiemogelijkheden maken het systeem ook weer zeer divers inzetbaar. Wanneer we dan nog wat met de DSP instellingen gaan spelen, opent dat nog meer deuren. Ik denk bijvoorbeeld aan delay systemen, sub arrays, etc. Een PA met ruime mogelijkheden, waarbij we zeker ook de vaste installatiemarkt niet over het hoofd mogen zien. De TS400 kan immers ook perfect worden opgehangen. Er zijn verschillende interessante accessoires beschikbaar om daarbij te helpen.

Kwaliteit, weergave en output
Om de klank te beoordelen, heb ik verschillende combinaties ‘gebouwd’. Ik ben begonnen met een enkele 18” in combinatie met de topkast. Daarna heb ik de passieve subs er mee tussen geplaatst en tot slot heb ik hetzelfde gedaan met de 15” exemplaren, om zo bijvoorbeeld ook meteen het verschil te kunnen horen tussen links de 15” kasten en rechts de 18” varianten. Al van bij de eerste tonen voel ik me helemaal thuis. Een warme klank met voldoende kick en tegelijk heel veel detail in het hoog, zonder daarbij agressief over te komen. Zelfs op hele lage volumes blijft het klankbeeld over de volledige ruimte perfect in orde. Ook het laag zorgt voor een heel aangename luisterervaring. Het hoog, de verstaanbaarheid, is perfect.

Eigenlijk lijkt deze set groter dan hij is. De eigenschappen van een compact line array systeem, vind ik klankmatig zeker terug bij dit testmateriaal. De kleine en de grotere subs reageren op het gehoor vrij identiek. Ze hebben beide dat ‘punchy’ accentje dat je ook op achtergrondvolume mooi kan waarnemen. De 18” gaat iets dieper, maar eigenlijk staat de 15” ook goed zijn mannetje. Zijn afmetingen zouden het hem niet meegeven, maar toch… Het ‘meest ideale’ systeem samenstellen met ons testmateriaal, is een moeilijke keuze. Om het compacte karakter ten volle uit te spelen, vind ik de setup van dubbel 15” met top (per kant) wel erg interessant. De twee 15” speakers werken goed samen en zorgen voor een uitstekend fundament. Bij vast installatiewerk is dat misschien wel de meest interessante oplossing. Je neemt weinig plaats in beslag, de toppen hangen veilig weg en de klank is heerlijk. Wanneer we mobiel gaan, prefereer ik voor de veiligheid het groter grondvlak van de 18” subs. De dubbele 18” opstelling draagt mijn algemene voorkeur weg. Het is de perfecte combinatie om wat grotere zalen te bespelen. Voldoende druk, een mooie systeemhoogte, imposant maar tegelijkertijd nog steeds niet storend en een klankbeeld dat me echt bevalt. Ik had een beetje gevreesd dat de relatief kleine top de subs in deze configuratie niet zou kunnen bijhouden, maar dat is echt geen enkel probleem, integendeel. We zullen het volume eens wat opdrijven… De output van een dergelijk systeem is altijd iets speciaals. Eigenlijk hoeft het helemaal niet ‘hard’ te gaan, net omdat de akoestische eigenschappen ervoor zorgen dat je de klank perfect kan projecteren waar je hem wil, terwijl de draagkracht fenomenaal is voor zo’n (op vlak van afmetingen) bescheiden topkast. Dat maakt dat je het algemene volume wat kan inperken, terwijl toch iedereen van de klank kan meegenieten. Maar wil je toch eens wat luider spelen, dan kan je dat alleszins met een gerust hart doen. De limitingsectie werkt perfect. Er wordt praktisch onhoorbaar wat gas teruggenomen, terwijl er geen vervormingen optreden en de pieken toch nog ten volle kunnen uitbarsten op een veilige manier. Voor alle duidelijkheid wil ik toch even opmerken dat de totale conusoppervlakte van de woofers in de topkast ongeveer overeenkomt met de conusoppervlakte van een 12” woofer. Daarom is het leuk om de prestaties en de output van deze topkast min of meer te interpreteren alsof we naar een 12” geladen topje zitten te luisteren. Weinig 12” topkasten gaan deze Dynasprinter kunnen volgen als hij eens flink uit zijn sloffen schiet. Daarmee doel ik dan niet enkel op volume, maar ook op de manier waarop de TS400 omgaat met een quasi voluitsturing. De subwoofers? Daar heb ik ook geen klagen over. De 18” subs hebben in de piekregionen natuurlijk net wat meer ademruimte en geven echt een ‘punchy buikgevoel’. Vooral op wat hogere volumes merk je dat er toch net iets lager wordt gedreund. Maar ook hier verdienen de 15”-ers een pluim, want gezien hun nog veel compactere afmetingen kunnen ze ook heel wat “kabaal” maken. De PSD/PSE215 kan ook erg strak uit de hoek komen. Een leuk en handig subje, dat zeker als combinatie van actief en passief voor een uitstekend fundament voor de tops kan zorgen. De 18” uitvoering is dan weer interessant om een enkele sub-top combinaties op te bouwen. En voor zij die alles willen (zoals ik), is er dan de combinatie actief en passief 18” met de top.

Goedkoop is deze set niet, maar duur eigenlijk ook niet. Je moet altijd kijken naar wat je krijgt voor je geld. We werken hier met oerdegelijk professioneel materiaal, topklasse! In verhouding tot “vergelijkbare” systemen is het Vertical Array systeem zeer aantrekkelijk geprijsd. Het is echt een topper en daar moet je wat centjes voor over hebben. Oh ja, misschien voor het gemak nog even de cijfers? De TS400 kost in België officieel €2152 per stuk, inclusief BTW. De actieve 15”-er kost €3424, voor de actieve 18” tel je nauwelijks meer neer: €3553. Passieve uitvoeringen kosten respectievelijk €1654 en €1782. De tilt adapter kost €380 per stuk. Veel voor zo’n accessoire, maar echt wel nuttig.

Het Vertical Array systeem heeft me echt kunnen ‘inpakken’. Het geheel is bijzonder handig in gebruik en biedt een waaier aan interessante mogelijkheden. De afwerking is zeer degelijk. De kasten stralen heel veel vertrouwen uit, in een slank design. De klank is fenomenaal. De output in verhouding tot de compactheid van het systeem eveneens. De verstaanbaarheid is absoluut top. Misschien geeft de topkast daardoor aan sommige gebruikers de indruk dat er af en toe een tikkeltje agressie inzit, maar ik vind het bijzonder goed meevallen. De talrijke instellingen zorgen er dan voor dat je de set kan bijschroeven tot het gewenste klankbeeld. Er zijn misschien een paar hele kleine minpuntjes, maar die verdwijnen in het niets naast de superlatieven die het systeem het best beschrijven. De prijs is erg aantrekkelijk voor een dergelijke setup. Niet voor ieders budget, maar wel voor gebruikers die topkwaliteit in huis willen halen.