Concept
Met de AvantGrand wil Yamaha een synergie realiseren, zeg maar “the best of both worlds”, tussen een akoestische vleugel en een digitale piano. Men gewaagt daarom van een Hybrid Piano.
De AvantGrand komt in twee versies: de N3 vleugel, en de N2 buffetpiano. Deze review handelt over de N3.Vormgeving
De AvantGrand N3 is onmiskenbaar een vleugel. Maar hij is ook onmiddellijk als “modern” te herkennen, vooral omdat de voorste poten in de uiterste hoeken geplaatst werden. Uiteraard zorgt deze esthetische ingreep niet alleen voor een eigen look, hij zal ook, gezien de toch geringe diepte van het instrument, in belangrijke mate bijdragen tot de stabiliteit.
Vele typische “stijl”-elementen werden van de klassieke vleugel overgenomen: het klavierdeksel, de openklappende vleugel, de pupiter, de pedalenset en de wielen. Het zijn de plaatsing van de poten, de wat geringere hoogte van de klankkast, de zeer compacte afmetingen en vooral, in plaats van frame en snaren, de positionering van luidsprekers in een glanzend klankbord, die dit instrument onderscheiden van z’n akoestische voorbeelden.
De vormgeving mag, binnen het concept van digitale Grand Piano als zeer geslaagd beschouwd worden.
De finisch van het meubel komt in elke kleur, zolang het maar zwarte hoogglans is. Klassieker kan het niet.Bouw

Meubel
De constructie van het meubel doet qua stevigheid niet of nauwelijks onder voor deze van een akoestische vleugel: uiterst solide bij elke speelstijl. Het gewicht bedraagt dan ook een niet geringe 199kg, en dat voor een vleugel met de toch wel zeer kompacte afmetingen van 1481 x 1195 x 1014mm (BxDxH). (De hoogte met volledig geopend deksel bedraagt 1734mm.)
De pupiter staat, klassiek, bovenop het instrument. Je kan hem in drie standen positioneren: 70° staand (normaal rechtop), 35° staand (de “samenspel” stand), en neerliggend. Z’n breedte van om en nabij de 70 cm biedt voldoende ruimte voor drie partituurpagina’s. Hij rust op een centrale steun, die in het meubel verzinkt.
Het klavierdeksels en de openklappende vleugel functioneren klassiek (de laatste heeft dus een hoge en lage stand - je zal het instrument best niet met dichtgeklapte vleugel bespelen). De constructie is deze van een klassieke vleugel.Klavier en pedalen
Ook het houten klavier werd geënt op dat van de akoestische vleugel. Om een identieke aktie te verzekeren slaan de hamers van onder naar boven tegen de “snaren”. Naast de hamer sensor, is er nog een contactloze sensor, die de toetsbeweging niet beïnvloedt, maar toelaat om precieze info te verkrijgen over subtiele nuances zoals timing en toetsdruk.
De witte toetsen zijn bekleed met Yamaha’s New Ivory II, een synthetische stof, ontwikkeld om z’n textuur zo dicht mogelijk te laten aanleunen bij die van natuurlijk ivoor. Gemakkelijk snel te bespelen, met een grote respons bij langzame, “gezongen” passages.
Tenslotte werd ook de conctructie van de pedalen set overgenomen van de akoestische vleugel.Sampling en klankversterking
Via een langdurig proces van trial and error ontwikkelde een team van ingenieurs en pianostemmers voor de AvantGrand een nieuwe sampling methode. Er werd vanop vier plaatsen dieper in de akoestische vleugel gesampeld (een CFIIIS full concert model): links, midden, rechts en achteraan in de klankkast. Doelstelling: beter vastleggen welke banen de klanken van de verschillende snaren afleggen naar de speler toe en de actuele trillingen van het klankbord mee registreren.
Het regelpaneel voor klank- en effectkeuze schuift links onder het klavier. Ingeschoven is alleen de volumeknop bereikbaar.
De AvantGrand N3 beschikt over veruit het meest geraffineerde versterker/speaker systeem, ooit in een digitale piano ondergebracht: een 4-kanaals 3-weg multi-speaker systeem. De basspeakers (16cm) werden naar beneden gericht, de mid (13cm) en treble (2,5cm) speakers in het klankbord naar boven. Om de interferentie tussen de verschillende toonhoogtegebieden tot een minimum te herleiden, kreeg elke speaker (!) z’n eigen versterker toegewezen (22Wx10 + 30Wx4 + 80Wx2). De plaatsing van de speakers stemt overeen met de plaats waar gesampled werd in de akoestische vleugel. Zo leggen de klanken een baan af, die zo dicht mogelijk aansluit bij de akoestische realiteit.
Aan dit speaker-systeem werd nog een vlakke klankbord resonator toegevoegd (bevindt zich onder de neergelegde pupiter). Een oscillator zendt vibraties naar dit klankbord. Doelstelling: een nog realistischere klankrespons te bekomen, vooral in het hoog.
Tenslotte werd het TRS systeem ontwikkeld (Tactile Response System). Wanneer we weten dat de klank van een vleugel door het gehele instrument resoneert en dat de speler deze resonanties fysisch voelt door toetsen en pedalen, dan is het duidelijk dat men hier niet aan mocht voorbij gaan, om een realistische speelervaring te bekomen. Twee transducers (omvormers) brengen resonanties over op het gebied onder de toetsen, vanwaaruit ze zich over het gehele instrument verspreiden.Handleiding
De meegeleverde handleiding is in vele talen uitgevoerd, waaronder het Nederlands, en is duidelijk, goed verzorgd en erg compleet. Laat niets te wensen over. Bovendien kan ze ook nog eens van het internet ge-download worden (voor wie ze mocht verloren zijn).Afwerking
Ook hier kunnen we zeer kort zijn: de afwerking van dit instrument scheert de hoogste toppen van de perfectie, op alle vlakken.Imago
De reputatie van Yamaha binnen de pianowereld staat als een rots. Zo verkoos Svjatoslav Richter (om maar één van de allergrootste pianisten van vorige eeuw tenoemen) resoluut Yamaha piano’s voor z’n recitals.
Onder de digitale instrumenten en muziekapparatuur heeft Yamaha een reputatie van topkwaliteit en het op de markt brengen van grote, vaak revolutionaire vernieuwingen.Mogelijkheden

Er zijn vijf klanken voorzien: 2x Grand Piano, 2x E.Piano en 1x Harpsichord.
Als digitale mogelijkheden noteren we reverb (20 standen diepteregeling), metronoom (instelling van tempo, maatsoort en volume), aanslaggevoeligheid van het klavier (drie standen plus “uit”), de TRS instelling (drie standen plus “uit”), transponeren (maximaal +/- 6 halve tonen), stemmen (A3 = 414,8-466,8 Hz in stappen van 0,2Hz), toonschalen (7 types: gelijkzwevend, rein majeur en mineur, Pythagoreaans, middentoon, Werkmeister en Kirnberger) en een opnamemogelijkheid van 1 song met 1 track van 30 000 noten met opslagmogelijkheid op USB-stick (voldoende voor de belangrijkste toepassing: je eigen vertolking bestuderen).
De polyfonie bedraagt 256 stemmen, ruim voldoende voor elke toepassing.
Verder werden een tiental demosongs opgeslagen, gekozen uit de klassieke pianoliteratuur - geen steriele programmatie, maar vertolkingen van hoog niveau.
De aansluitingen vinden we, samen met de power-schakelaar, links onderaan terug: stroom, 2x hoofdtelefoons, MIDI in/uit, aux in en uit (beide L/L+R en R) en USB.
Er is geen haak voor de ophanging van een hoofdtelefoon voorzien.Respons

Klavier
Dit is het klavier van een zeer goede vleugel en is dan ook op dat niveau bespeelbaar. Laat me zelfs stellen dat er heel wat vleugels zijn met een (veel) minder goed klavier. Je kan dit dus niet meer vergelijken met de klavieren van andere digitale piano’s. Eindelijk een digitale piano met een echt pianoklavier! Driewerf hoera!
Nuanceringen gaan uiterst gemakkelijk, zowel in het zeer stil als zeer luid (en alles ertussen) en dat bij alle speelwijzen: legato, staccato, martellato, accenten, sforzandi, toetsrepetitie, polyfonie met vier of meer stemmen,... alles, werkelijk alles lukt met groot gemak, ver boven het gemiddelde. Dit klavier is er in hoge mate voor verantwoordelijk dat de AvantGrand één van die instrumenten is, waar je echt op wil blijven spelen.
Bovendien draagt het TRS-systeem wezenlijk bij tot een realistisch contact met je instrument. Zet je het speakervolume af, dan hoor je dat het TRS-systeem werkelijk op de juiste frequenties resoneert, want je hoort heel zacht exact wat je speelt! M.a.w. dit is geen gadget, die zomaar wat trillingen veroorzaakt. Directe A/B vergelijking met de Yamaha C2 vleugel (die we naast onze AvantGrand ter vergelijking ter beschikking hadden) leerde ons overigens dat deze resonantietrillingen in het klavier van de AvantGrand identiek aanvoelen als op de C2. Zet je de TRS uit, dan voelt het instrument bijgevolg ook wat “sterieler” aan.
De drie standen geven lichte nuanceverschillen, maar blijven steeds op een realistisch resonantieniveau. Schitterend gedaan! En een waardevolle bijdrage.Pedalen
De pedalenset is geconstrueerd als die van een vleugel en voelt dan ook zo aan. Met een wat zwaardere weerstand in het middengebied, beschik je over de exacte respons, die je nodig hebt om met zeer delicaat pedaalwerk subtiele nuances in je muziek aan te brengen.
Het sustain pedaal (rechts) werkt perfect. Het is absoluut vergelijkbaar met dat van een akoestische vleugel, zowel wat speelgevoel betreft (gedoseerde demping, gradueel van hogere naar lagere tonen) als wat de klank aangaat (gegenereerde resonanties).
Het una corda-pedaal (links) heeft een aan/uit functie, wat we misschien zouden kunnen betreuren. De klankkleur-nuance (minder hoge frequenties bij ingedrukt pedaal) is echter dermate subtiel, dat dit pedaal toch intensief gebruikt kan worden, zonder te gaan storen, zodat dit eigenlijk bij een puur theoretisch gebrek blijft.
Het sostenuto-pedaal (midden) werkt zoals het hoort, met als enige restrictie, dat de resonantie van gespeelde toetsen in de “vrijgemaakte snaren” beperkt is tot een cluster met een overspanning van een sext en het resoneren ook minder prominent gebeurt dan op een akoestische vleugel. Hoewel deze resonanties een eerder “marginaal bijeffect” van het sostenuto pedaal betreft, wil ik dit op dit niveau van instrumentenbouw toch betreuren. Wat mij betreft mocht men gerust enkele klanken opofferen om geheugenruimte vrij te maken voor het volwaardig genereren van deze resonanties. (Hoewel dit wellicht meer een processor-affaire is dan een geheugen-affaire.) Zoals gezegd is dit een marginale en ietwat pietluttige opmerking, maar Yamaha heeft voor de rest werkelijk aan alles gedacht, waarom dan ook niet hieraan...Klankrespons
Door de uiterst zorgvuldig bestudeerde plaatsing van de speakers, de state of the art sampling techniek en wellicht ook het resoneren van het klankbord, bereiken de klanken van de gespeelde toetsen je op virtueel identieke wijze als bij een akoestische vleugel. Het reële verschil, dat er zeker is, zal wat mij betreft enkel meetbaar zijn, maar wordt tijdens het spelen zelfs niet in het minst als storend ervaren. M.a.w. Yamaha realiseerde hier een klankrespons, op het niveau van een akoestische vleugel.Klankkwaliteit

De AvantGrand is voorzien van vijf klanken: twee vleugels (één klassieke concertvleugel en één met het karakter dat we vaak in andere genres dan klassiek horen - met een wat geprononceerdere, assertievere klank), twee electrische piano’s (een warmere en een briljantere) en een harpsichord. Alle klanken zijn uitermate realistisch gesampled, met aandacht voor alle ambiante geluiden, die toch ook wezenlijk deel uitmaken van het karakter van het instrument (bij met name de harpsichord is dit zeer opvallend). Omdat klank 1 de hoofdklank is, heb ik me voor de verdere beoordeling hierop gebaseerd.
De samplingkwaliteit is van absolute topklasse. Dat leidt geen twijfel. Uiteraard bepaalt het origineel (de Yamaha CFIIIS full concert vleugel) meteen ook het karakter van de sample. De AvantGrand is dus een Yamaha-vleugel, of wat had je gedacht. In directe vergelijking met de C2 stelde ik een wat sprankelendere klank vast, met wat meer geprononceerde hogere harmonischen.
Sampling blijft altijd een compromis, hoe schitterend ze ook uitgevoerd is. Bij het samplen van een akoestische piano zal dit zich vooral uiten in de decay van de klank (het uitsterven), en dan vooral in het laagste register (in het hoogste register is het verschil niet meer noemenswaard). Ik mat in ff voor de laagste toets 30 sec zonder en 35 sec met pedaal, waarbij de decay zeer geleidelijk verloopt, met een kleine versnelling na ongeveer 20 seconden. De decay van de C2 is behoorlijk langer, al moet gezegd dat dit zich vooral afspeelt bij een volume dat je alleen nog hoort, wanneer je met je hoofd in de klankkast gaat hangen. Het lijkt wel alsof een echte snaar gewoon nooit stopt met trillen, terwijl men bij dit volume op de AvantGrand de knop dichtdraait. De relevantie van deze beperking is dus zeer gering. Belangrijker vind ik echter wel dat bij ingedrukt sustainpedaal de resonanties na een goeie vijf seconden verdwijnen. Dit betekent wel degelijk een verschil in klankkleur. Ik weet het, dit kost veel geheugen (of wellicht eerder processing snelheid) voor een uiterst beperkte opbrengst met een slechts marginale relevantie, maar toch zal een professioneel pianist (mocht dit mogelijk zijn) graag enkele van de vijf klanken opofferen, om ook aan de limieten van het instrument een nog grotere rijkdom te bekomen.
De klankweergave over de luidsprekers is overigens schitterend. Voor het eerst overtreft zij de kwaliteit die over hoofdtelefoons bekomen wordt, zelfs bij gebruik van onze Sennheiser HD-650. Deze speakers kunnen werkelijk alles aan. Alles blijft altijd helder en uiterst gedefiniëerd. Zelfs bij het opvoeren van het speelvolume naar “con tutta forza”, bij oktaaftremolo’s in de bassectie, geven ze geen krimp. Je denkt onwillekeurig dat je elk moment een snaar zult breken. (Zou dat niet de ultieme sample zijn?...) Nee, deze speakers geven alles vlekkeloos en uiterst subtiel weer, zowel in fff als ppp, consonant en dissonant. Geen beperkingen. Schitterend.
Overigens, de normale stand van de volumepotmeter is volledig open. Slechts dan beschik je over het volledige dynamische bereik van de vleugel. En van vervorming is bij dit instrument totaal geen sprake. Nooit.
Is de klank van de AvantGrand even rijk als deze van de C2, die we ernaast hadden staan? Nee, toch niet. Bij directe vergelijking ervaar je een grotere “adem” bij de C2. Ligt dit toch aan de beperking van de speakers en het klankbord? Of aan de kortere decay? Moeilijk exact te bepalen. De C2 klinkt gewoon wat rijker. Maar is dit eigenlijk ook niet normaal? De C2 bevindt zich immers in een nog hogere prijsklasse dan de AvantGrand, en dus dien je sowieso een kwaliteitsverschil te verwachten. In alle geval: de AvantGrand speelt en klinkt als een vleugel. Je denkt bij het spelen niet meer aan een digitale piano. Je denkt aan een vleugel. Zoveel is zeker.Inzetbaarheid

Kan de AvantGrand ingezet worden voor recitals? Wellicht wel, maar dit is zeker niet wenselijk. Bovendien is het geenszins Yamaha’s bedoeling om de akoestische concertvleugel van het podium te verdringen.
Waarvoor kan hij dan wel ingezet worden?
Misschien, wegens z’n compacte afmetingen en vermits er geen noodzaak tot stemmen is, toch in de verhuur voor low budget concerten in zeer kleine gelegenheden.
Maar zeker en vast kan de AvantGrand goede diensten bewijzen in de betere horeca-zaak, waardoor de pianist dan niet meer onnatuurlijk stil moet spelen, maar eenvoudig de volumeknop kan terugdraaien en normaal kan blijven spelen.
Verder zullen ook kleine studio’s absoluut blij zijn, om met de AvantGrand een uitstekend bespeelbaar instrument te kunnen inzetten voor een redelijke prijs (vergeleken met eender welke vleugel), waarvan de klank bovendien uiterst eenvoudig kan opgenomen worden.
En tenslotte komen we bij wellicht de belangrijkste toepassing van de AvantGrand. Alle professionele pianisten en conservatoriumstudenten, die klein gehuisvest zijn, of regelmatig een overlast betekenen voor huisgenoten en/of buren zullen aan de AvantGrand een uitstekende studiepiano hebben, waarmee ze het liefst “akoestisch” zullen oefenen (ook in klein akoestisch ensemble), maar waarmee ze op “moeilijkere” momenten kunnen overschakelen op hoofdtelefoon beluistering. De handige opnamemodus betekent voor de pianist nog een extra troef, waarmee hij z’n vertolking kan bestuderen of werken voor vier handen of twee piano’s kan oefenen zonder partner.
De beperkingen qua klank tov een akoestische vleugel zullen deze toepassingen geenszins in de weg staan, zelfs niet voor de professionele pianist.
Kun je dan echt alle pianomuziek op de AvantGrand spelen? Zo goed als alles, en dit werkelijk op dezelfde wijze als op een akoestische vleugel. Enige beperkingen: alleen werken voor “Prepared Piano” (bv. van John Cage) en enkele werken die van het, door het sostenuto pedaal gegenereerde, resonantie effect gebruik maken, vallen uit de boot. Maar de meeste pianisten zullen deze werken sowieso niet in hun repertoire hebben of nemen.BUDGET

Dat dit instrument niet goedkoop kon worden, zal duidelijk zijn. Yamaha deed werkelijk geen enkele concessie op bouw, klankweergave en speel controllers (klavier + pedaal). Dit zijn allemaal dure elementen, maar zij staan in voor de interface tussen instrument en speler en zijn rechtstreeks oorzaak van het niveau dat de pianist op dit instrument zal halen en dus z’n voldoening bij het spelen. De prijs licht dan ook terecht op het niveau van een akoestische vleugel: €14.875,-. Dit is veruit de duurste digitale piano op de markt, waardoor ze jammer genoeg niet binnen ieders bereik valt. Maar ze is toch elke Euro waard.Conclusie

De AvantGrand is geen digitale piano die er toevallig uitziet als een vleugel, nee, dit is een vleugelpiano, waarbij de klank toevallig digitaal gegenereerd wordt. En niet zomaar een vleugel. Hij klinkt goed (zelfs naar akoestische maatstaven), maar vooral: hij speelt fantastisch - niet als een digitale piano, maar als een (goede) vleugel. Behalve de klankopwekking staat alles op het niveau van de uitstekende akoestische Yamaha vleugels.
Deze AvantGrand N3 komt qua speeleigenschappen absoluut tegemoet aan de vereisten van professionele pianisten, wat op dit vlak een echte doorbraak betekent binnen de digitale piano’s. En ook de het systeem van klankversterking is van een tot nog toe ongekende kwaliteit. Hij biedt dus een echte oplossing voor wie (soms) moeite heeft om thuis te repeteren met een akoestisch instrument. De toch te maken aanmerkingen, betreffen zaken die het speelcomfort, ja zelfs het speelplezier, geenszins in de weg staan.
Z’n belangrijkste concurrent is in eigen huis te vinden, met name de Silent Piano, maar deze is niet alleen behoorlijk duurder, hij bezit ook niet de mogelijkheid om de geluidsknop op halve sterkte te zetten en toch gewoon te blijven spelen, waardoor de AvantGrand zelfs een nog beduidend groter inzetgebied kent dan de Silent Piano (bv. in de betere horeca zaak). Wel is deze laatste “full accoustic” te bespelen, wat voor puristen altijd een argument zal blijven.
(met dank aan MC Middelburg, die ons de AvantGrand voor deze review ter beschikking stelde)