Nóg een stagepiano van Kurzweil? Die hadden ze toch al in alle soorten en maten. Elk daarvan binnen hun marktsegment concurrerend? De Forte staat helemaal bovenaan in de hiërarchie, en krijgt nu vlak onder zich de Forte SE (€ 2584,81). Welke ‘briljante’ marketeer kleedt het topmodel nu uit door minder pcm-geheugen te gebruiken, een kwalitatief iets minder Fatar klavier te monteren (een TP/100LR in plaats van de TP40L), te bezuinigen op audio-uitgangen en pedaalingangen, waardoor de nieuwbakken Forte SE akelig dicht aan schurkt tegen de Artis; het model daar weer onder? En er is iets onbegrijpelijks aan de hand; de handleiding van de Forte SE is meer dan tachtig pagina’s dikker dan die van de oorspronkelijke Forte, zoals we die in Meet Music Magazine 316, juli-augustus 2015 testten (zie ook sectie tests op meetmusic.com).

Vermomde synth

In die tachtig pagina’s staat een volledige handleiding van hoe je sounds moet editen, op exact dezelfde manier als in de vroegere PC3-serie en de huidige PC3K- en PC3A-serie synthesizer-workstations. De Forte SE is dus een vermomde PC3. Nu zal de Artis dat waarschijnlijk ook zijn, maar in de Forte SE kun je er gewoon bij! Het enige wat je hoeft te doen, is in de Global-instellingen kiezen voor Advanced bij het gebruikerstype. De genoemde marketeer heeft dus een koekoeksjong geschapen.

Dat is het goede nieuws, want dat betekent bijvoorbeeld dat je de sounds uit je oude Kurzweil synth met minimale aanpassingen in de Forte SE kunt gebruiken. Voor huidige Kurzweil-eigenaren: check de sounds van David Weiser (www.weisersound.com) voor piano’s en e-piano’s waar veel andere fabrikanten een puntje aan kunnen zuigen. In de Forte SE moet je bij Weiser’s sounds wel het sustainpedaal opnieuw toekennen, maar – eerlijk is eerlijk – die piano’s klinken zelfs nog wel een stuk beter dan de fabriekspiano’s, en dat zonder nieuwe samples.

Het betekent ook dat de Forte SE net zo goed is in synthsounds en instrumentnabootsingen als in akoestische en elektrische piano’s. Je krijgt in feite al het goede uit de Kurweil-historie op een bewerkbaar presenteerblaadje!

Eigen architectuur

Het slechte nieuws is dat er qua technologie weinig nieuws onder de zon is. Die veelgeprezen Kurzweil synth-engine is inmiddels érg bedaagd, wat zich vooral uit in een afgrijselijk ontoegankelijke manier van geluiden bewerken. De klank en de mogelijkheden van de V.A.S.T.-engine, geïntroduceerd in de K2000 in 1991, houden weliswaar moeiteloos stand tussen de concurrentie, maar zelf programmeren is geen pretje. Gelukkig komt er voor de Forte SE een software editor, zoals die ook voor de PC3’s bestaat. Er komen versies voor Mac OSX, Windows en iPad. Verwacht ook dan echter niet dat je meteen aan de gang kunt, want Kurzweil gebruikt een heel eigen architectuur en terminologie.

De Forte SE is ook voorzien van de KB3 soundengine voor Hammond-sounds, en ook die kenden we al van de PC3-serie. Op zich klinkt die prima, maar het Leslie-effect kan mij nog altijd niet zo bekoren. Het is oké, maar als je er bijvoorbeeld een Neo Instruments Ventilator II of Mini Vent Organ achter hangt, gaat er een wereld voor je open.

Overtuigend

Het Fatar klavier speelt behoorlijk zwaar en is daardoor alleen geschikt voor gevorderde, goed getrainde vingers. Er zijn wel instellingen waardoor de sounds wat gemakkelijker reageren op je spel, maar de zware aanslag blijft. Gelukkig beïnvloedt dat pianoachtige klavier het gewicht van de Forte SE niet bovenmatig. Voor een dergelijk apparaat is 18,5kg zeer acceptabel.

De Forte heeft een ruim aanbod aan pedaalaansluitingen, maar de Forte SE heeft er maar drie, terwijl het aantal controllers op beide hetzelfde is. Bij de SE zitten modulatie- en pitchbendwiel bóven het klavier, wat ervoor zorgt dat de Forte SE wat korter is dan de Forte. Hij is trouwens ook meer dan 3kg lichter en sowieso wat compacter.

De negen controllers kun je zelf toekennen aan synthfuncties, en in de KB3 mode bedienen ze de drawbars van de Hammond-sounds. De negen druktoetsen bedienen dan karakteristieke orgelfuncties als percussion en keyclick. De snelheid van het Leslie-effect kies je met de Variation-knop, maar die kun je natuurlijk ook aan een pedaal toekennen. De vervorming die de KB3-engine in combinatie met de effectprocessor produceert, vind ik overigens – het leslie-effect indachtig – wél weer heel overtuigend.

Warm en bespeelbaar

Ondanks het feit dat de Forte SE aanzienlijk minder pcm-geheugen heeft dan de Forte, klinken de akoestische piano’s uitstekend. Als er minder geheugen beschikbaar is, liggen er vaak artefacten als hoorbare loops en dergelijke op de loer, maar veel van de Forte SE-pianosounds zijn zelfs voorzien van snaarresonantie. Er is een keuze uit zeer uiteenlopende vleugels en staande piano’s; van keihard en penetrant tot zangerig en romantisch. Sommige van dichtbij gesampled, andere van veraf. De e-piano’s zijn heel dynamisch en ook weer buitengewoon veelzijdig. Alle pianosounds hebben de bekende Kurzweil-signatuur; ze bezitten een soort warmte, ook als ze heel helder zijn, wat ze heel aantrekkelijk maakt om te bespelen.

Die bespeelbaarheid van geluiden is sowieso iets wat ze bij Kurzweil goed in de vingers hebben, want de sounds nodigen heel nadrukkelijk uit tot expressief en dynamisch spel; wat vooral opvalt bij orkestrale geluiden. Niet voor niets vind je vaak Kurzweil synths in de orkestbakken bij Amerikaanse musicals. Met acht zones die je op een buitengewoon simpele manier naast elkaar of over elkaar kunt verdelen over het klavier is de Forte SE perfect toegesneden op livewerk. Daarin steekt hij de PC3-synths overigens naar de kroon, want het aanmaken en beheren van splits en layers is bij deze synths een stuk omslachtiger.

Conclusie

Ik weet niet goed wat ik ervan moet denken. Ik ben bang dat het schizofrene karakter van de Forte’s potentiële kopers zal afschrikken, hoewel beide persoonlijkheden op zich ijzersterk zijn. De aanwezigheid van die benaderbare synth-engine bepaalt wat mij betreft een aanzienlijk deel van de aantrekkingskracht van de Forte SE. Natuurlijk checkte ik meteen hoe het zat met de ‘grote’ Forte, en toen bleek dat inmiddels ook daarin de V.A.S.T. synth-engine volledig benaderbaar was, wat beide Forte’s geduchte concurrenten maakt voor Kurzweil’s eigen synth-reeks. Met andere woorden: beide Forte’s zijn zeer veelzijdige, heerlijk bespeelbare stagepiano’s en tegelijkertijd bijzonder potente synthesizers met een uitstekende, karakteristieke Kurzweil-sound. Sterker nog: op dat gebied zijn de Forte’s veel concurrerende stagepiano’s een slag voor, even aangenomen dat je tijd in die synth-engine wilt investeren. De synthesizers pur sang in deze prijsklasse zijn echter ook niet mals. Je haalt in elk geval een instrument met een professionele bouw- en geluidskwaliteit in huis, waar je niet snel op uitgekeken zult raken.

Update

Kort voordat deze editie naar de drukker ging, kondigde Kurzweil een O.S.-update naar versie 1.10 voor de Forte SE aan. Een exacte datum werd niet genoemd. De verbeteringen in deze update betreffen de effectsectie die efficiënter werkt en nu ook bruikbaar is voor de externe audio-input. Deze externe audio kun je mixen met het signaal van de Forte SE zelf. En er is een multitrack sequencer met uitgebreide edit-faciliteiten toegevoegd.

HET OORDEEL

+ • volwaardige synthesizer

• uitstekend hammer action-klavier

• karakteristieke klank

• snelle bediening van splits en layers

– • ontoegankelijke synth-engine

• budgetonvriendelijk